Kalcydiol monohydrat — co to jest i kiedy ma sens?

Kalcydiol monohydrat (25-hydroksycholekalcyferol monohydrat) to nowa, półsyntetyczna forma witaminy D, która wzbudziła zainteresowanie naukowców i regulatorów w Europie. Jego najważniejszą cechą jest to, że nie musi być konwertowany w wątrobie – w przeciwieństwie do klasycznej witaminy D3 – co oznacza, że może działać szybciej i skuteczniej u osób z zaburzoną konwersją.

Jak działa kalcydiol i czym różni się od D3?

• Witamina D3 (cholekalcyferol) musi zostać przekształcona w wątrobie do kalcydiolu (25(OH)D) – to właśnie ten metabolit mierzymy we krwi.
• Kalcydiol to więc „forma aktywna pośrednia” – bliżej działania niż klasyczna D3.
• W formie monohydratu zyskuje stabilność i nadaje się do zastosowań w żywności i suplementach diety.

Mechanizm działania: Kalcydiol (25(OH)D) wiąże się z białkami osocza i trafia do nerek, gdzie powstaje kalcytriol – forma ostatecznie aktywna biologicznie. Dzięki pominięciu konwersji wątrobowej, kalcydiol działa szybciej i może być korzystny dla osób z dysfunkcją wątroby lub otyłością.

Formy i biodostępność

• Kalcydiol monohydrat występuje jako półsyntetyczny składnik uzyskiwany z cholesterolu lub 7-dehydrocholesterolu w złożonym procesie fermentacyjno-chemicznym.
• Charakteryzuje się znacząco wyższą biodostępnością niż cholekalcyferol – niektóre badania wskazują nawet 3-5× większą skuteczność w podnoszeniu poziomu 25(OH)D w surowicy.
• Zawartość kalcydiolu w suplemencie liczona jest jako równoważnik witaminy D (przelicznik: 1 μg = 40 IU).

Dawkowanie i zakresy

Typowe dawki w badaniach

• Dawki stosowane w badaniach na ludziach: 5–10 μg/dzień (czyli 200–400 IU) jako ekwiwalent witaminy D.
• W formie wzbogacanej żywności (np. mleko, margaryna): od 0,5 do 2 μg/dzień.

RWS i UL

• RWS (Referencyjna Wartość Spożycia) dla witaminy D: 5 μg/dzień (200 IU), zgodnie z rozporządzeniem (UE) 1169/2011.
• UL (górny tolerowany poziom spożycia) dla witaminy D:
  • 50 μg (2000 IU) dla dorosłych,
  • 25 μg (1000 IU) dla dzieci (1–10 lat),
  • 10 μg (400 IU) dla niemowląt.

⚠ W przypadku kalcydiolu, EFSA przyjmuje jego równoważność do D3, ale podkreśla, że ze względu na większą siłę działania, może istnieć ryzyko szybszego przekroczenia UL.

Jakość surowca

• Pochodzenie: półsyntetyczne, uzyskiwane metodą kombinowaną (biokonwersja i synteza chemiczna).
• Zanieczyszczenia: EFSA zaleca monitorowanie potencjalnych zanieczyszczeń pozostałościowych z produkcji (np. rozpuszczalników, metali ciężkich).
• Stabilność: forma monohydratu zapewnia większą trwałość w produktach spożywczych niż czysty kalcydiol.

Bezpieczeństwo i ostrzeżenia

Potencjalne ryzyko:

• Hiperkalcemia i hiperkalciuria: podawanie zbyt wysokich dawek kalcydiolu może szybciej prowadzić do zaburzeń gospodarki wapniowej niż tradycyjna D3.
• Brak danych dla kobiet w ciąży i dzieci <3 roku życia – EFSA zaleca ostrożność.
• Interakcje: jak inne formy witaminy D – możliwe interakcje z lekami moczopędnymi, glikozydami naparstnicy, sterydami.

Grupy ryzyka:

• Pacjenci z chorobami nerek, kamicą nerkową, sarkoidozą.
• Dzieci i kobiety w ciąży – brak pełnych danych.

Regulacje i oświadczenia zdrowotne (UE)

• Brak zatwierdzonego oświadczenia zdrowotnego dla kalcydiolu jako składnika.
• Dopuszczalne są jedynie ogólne claimy dla witaminy D, jeśli suplement dostarcza jej RWS.
• Nie wolno stosować twierdzeń wskazujących na szybsze czy skuteczniejsze działanie kalcydiolu bez autoryzacji EFSA.

✅ Przykład dopuszczalnego oświadczenia:
„Witamina D pomaga w utrzymaniu zdrowych kości.”
❌ Niedozwolone:
„Kalcydiol działa szybciej niż witamina D3.”
(bo to claim porównawczy bez autoryzacji EFSA).

Werdykt KAPSUŁKA™

K – Kontekst: przydatny u osób z problemami z konwersją wit. D lub szybką potrzebą podniesienia poziomu.
A – Aktywność: silniejsza forma pośrednia – trzeba uważać z dawką.
P – Pochodzenie: syntetyczne, ale dobrze przebadane.
S – Skład: forma monohydratu, stabilna.
U – Uzasadnienie: wyższa biodostępność, ale brak ostatecznych danych długoterminowych.
Ł – Łączenie: unikać jednoczesnego stosowania z innymi źródłami wit. D bez kontroli.
K – Kto nie powinien: dzieci, kobiety w ciąży, osoby z chorobami nerek – ostrożność.
A – Alternatywy: klasyczna D3 – bezpieczniejsza w populacji ogólnej.

💡 Werdykt: WARUNKOWO (dla wybranych grup, pod kontrolą).

Źródła

1. EFSA Journal 2024; Scientific and technical assistance to the evaluation of the safety of calcidiol monohydrate as a novel food. doi:10.2903/j.efsa.2024.8396
2. EFSA Journal 2009; Scientific Opinion on health claims related to vitamin D. doi:10.2903/j.efsa.2009.1227

‍